อาจารย์ภูเดช แสนสา ผู้ก่อตั้งหอศาสตราแสนเมืองฮอม ให้ข้อมูลว่าหอศาสตราแสนเมืองฮอม ตั้งตามนามเจ้าใหม่แสนเมืองฮอม เป็นต้นตระกูลแสนสา และแสนมูล เจ้านายเชื้อสาย เจ้าฟ้าเมืองเชียงแสน ที่ถูกกวาดต้อนมาอยู่เมืองลอง เมื่อปีพ.ศ.2347 มีบุตรชาย คือแสนไชย     ยะปราบเมือง หรือเจ้าน้อยไชยสาร เป็นอดีตแม่ทัพเมืองลอง โดยเมืองลองเป็นหัวเมืองหน้า ด่านด้านตะวันออกหมอกขาวของอาณาจักรล้านนา และมีบ่อเหล็กที่มีคุณภาพดีของล้านนา จนมีคำกล่าวว่า เหล็กดีเหล็กเมืองลอง ตองดีตองพะยาว หมายความว่าเหล็กคุณภาพดีเหล็ก ของเมืองลอง ทองเหลืองคุณภาพดีของ เมืองพะเยา อาจารย์ภูเดชระบุว่าตนเองเป็นทายาทรุ่ นที่ 7 มีถิ่นฐานอยู่ในหมู่บ้านนาตุ้ม อันเป็นที่ตั้งของบ่อเหล็กเมืองลอง และ มีบรรพบุรุษ เกี่ยวข้องกับบ่อเหล็กลองมาหลายชั่วอายุคน จึงพยายามเก็บรวบรวมอาวุธโบราณต่างๆ เช่น หอก ดาบ ง้าว หลาว แหลน สามง่าม ธนู ปืน เป็นต้น แล้วจึงนำของสะสมทั้งหมด 20 กว่าปี มาจัดแสดงเป็นพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น เพื่อให้เป็นแหล่งเรียนรู้และทำกิจกรรมต่าง ๆ